Inicijativa za ocjenu ustavnosti Zakona o DRI: Članovi Senata ne mogu imati neograničen mandat i imunitet

Izvor- foto: Portal Dan

Predsjednik Sindikalne organizacije Državne revizorske institucije Siniša Čađenović i član sindikata Milan Popović podnijeli inicijativu za ocjenu ustavnosti stalnosti mandata Senatora DRI

Iz Zakona o DRI proizilazi da članovi Senata imaju imunitet i stalnost funkcije, dok ostale pobrojane funkcije imaju isključivo imunitet, ali i ograničene mandate, a među njima se nalaze i nosioci ustavno-sudskih funkcija, na čiju shodnu primjenu prava se poziva sporni član 58 Zakona o DRI, navedeno je u inicijativi

Advokat Aleksandar Kovačević i državni revizori Milan Popović i Siniša Čađenović podnijeli su Ustavnom sudu inicijativu za ocjenu ustavnosti 14 članova Zakona o Državnoj revizorskoj instituciji (DRI), a koji se tiču neograničenog mandata članova Senata DRI i njihovog imuniteta, te posredne diskriminacije prilikom izbora u Senat.

– Ova inicijativa pokazuje da su sporne odredbe Zakona o DRI neustavne i da značajno materijalno i formalno pravno odstupaju od cjelokupnog ustavnopravnog poretka države Crne Gore i međunarodne prakse, i da ugrožavaju položaj i sposobnost DRI da samostalno, u punom ustavnom kapacitetu, na bazi relevantnih međunarodnih standarda vrši svoju funkciju – navedeno je u obrazloženju inicijative, u koju je „Dan“ imao uvid.

Podnosioci inicijative su podsjetili da su članovima 33, 34, 35 i 36 Zakona o DRI uređena pitanja imenovanja i funkcije članova i predsjednika Senata DRI.

– Članom 34 propisano je da je funkcija člana Senata stalna, dok su članovima 35 i 36 propisana ograničenja u pogledu nespojivosti funkcije članova Senata. Član 144 Ustava pritom ne propisuje stalnost funkcije za članove Senata DRI, ali propisuje da je DRI samostalan i vrhovni organ državne revizije. Pored DRI samostalnost u radu Ustav garantuje: Zaštitniku ljudskih prava i sloboda Crne Gore (član 81), Centralnoj banci Crne Gore (član 143) Ustava, kao i organima pravosuđa (članovi 118, 126, 134 i 136). Rukovodeća lica i funkcioneri u svakom od navedenih organa/organizacija, izuzev DRI, shodno odredbama Ustava i zakona, biraju se na ograničene mandate. Očito je da DRI predstavlja izuzetak, čak i u odnosu na one organe kojim, pored samostalnosti, Ustav garantuje i nezavisnost u radu, a za izbor čijeg rukovodstva, odnosno kolegijalnih organa upravljanja (nadzora), treba parlamentarna većina iznad proste, kao što je to slučaj kod DRI – pojasnili su predlagači inicijative.

Istakli su da Ustav Crne Gore stalnost funkcije daje isključivo sudijama i državnim tužiocima, pri čemu oni ne upravljaju organima u kojim obavljaju svoju funkciju, a kod državnih tužilaca čak postoji izuzetak u slučaju da se lice prvi put bira za državnog tužioca, kada se bira na vrijeme od četiri godine.

– Da bi trebalo obezbijediti shodnu primjenu Ustava i u slučaju DRI i ograničiti mandate članovima Senata, koji je kolektivni organ upravljanja DRI i kao takav bi trebao biti „pandan“ organima koji se staraju o samostalnosti organa pravosuđa (savjeti – Tužilački i Sudski), upućuje i član 58 Zakona o DRI, koji propisuje: Predsjednik Senata ima pravo na zaradu u iznosu koji je određen za predsjednika Ustavnog suda, a član Senata kao sudija Ustavnog suda, kao i druga prava koja, po funkciji, pripadaju nosiocima ustavnosudske funkcije. Evidentno da predmetne odredbe člana 58 zakona, premda nejasno formulisane, u kombinaciji sa spornim članom 34 (stalnost funkcije člana Senata), daju nesrazmjerno više prava u odnosu na sve ostale funkcije u državi. Evo i zašto. Član 86 Ustava, primjera radi, jasno propisuje ko sve uživa imunitet: poslanik, predsjednik Crne Gore, predsjednik i članovi Vlade, predsjednik Vrhovnog suda, predsjednik i sudije Ustavnog suda, vrhovni državni tužilac. Iz ovog proizilazi da članovi Senata imaju imunitet i stalnost funkcije, dok ostale pobrojane funkcije imaju isključivo imunitet, ali i ograničene mandate, a među njima se nalaze i nosioci ustavnosudskih funkcija, na čiju shodnu primjenu prava se poziva sporni član 58 Zakona o DRI. Isključivo jezičkim tumačenjem moglo bi se pomisliti i da članovi Senata imaju pravo, shodno spornom članu, da odlučuju i o pitanjima ustavnosti i zakonitosti pravnih akata. Jasno je, dakle, da ukoliko se sagleda ukupan ustavnopravni poredak Crne Gore proizlazi da trajanje funkcije članova Senata DRI, propisano članom 34 zakona, mora biti ograničeno, a „druga prava“ koja isti uživaju shodno članu 58 zakona, a koja po funkciji pripadaju nosiocima ustavnosudske funkcije moraju biti jasno precizirana (ograničena) u skladu sa Ustavom (npr. članovi Senata ne mogu uživati imunitet) – piše u inicijativi.

Posredna diskriminacija prilikom izbora u Senat

Podnosioci inicijative su ukazali i na posrednu diskriminaciju prilikom izbora u Senat DRI.

– Članom 32 Zakona o DRI propisano je da za člana Senata može biti imenovan crnogorski državljanin, diplomirani pravnik ili diplomirani ekonomista, koji, pored opštih uslova utvrđenih zakonom, ispunjava još jedan od dva uslova, pri čemu najmanje dva člana moraju biti diplomirani pravnici. Član 144 Ustava ne prepoznaje ograničenja poput propisanih, da za člana Senata može biti imenovan diplomirani pravnik ili diplomirani ekonomista i da najmanje dva člana Senata moraju biti diplomirani pravnici, s obzirom da njime nijesu definisani uslovi za imenovanje člana Senata. Stava smo da su predmetni uslovi za imenovanje člana Senata nesvrsishodni, a samim tim i diskriminatorni, tj. da su suprotni članu 8 Ustava Crne Gore, koji propisuje da je zabranjena svaka neposredna ili posredna diskriminacija, po bilo kom osnovu, te da se posebne mjere mogu primjenjivati samo dok se ne ostvare ciljevi zbog kojih su preduzete – naveli su u inicijativi.

Istakli su i da su uslovi za izbor člana Senata toliko široko i nejasno postavljeni da čak ne garantuju da će za člana Senata biti izabrano lice koje uopšte ima dodirnih tačaka sa poslovima na koje se imenuje.

U regionu svima ograničen mandat

U inicijativi je ukazano da međunarodna praksa ukazuje da se članovi organa upravljanja u vrhovnim revizorskim institucijama koje su organizovane na kolegijalnom (model odbora) principu biraju na fiksni (određen) broj godina.

– Praksa u regionu zapadnog Balkana (uključujući i članice EU – Hrvatsku i Sloveniju), bez obzira da li se radi o modelu revizorskog suda, vestminsterskom ili kolegijalnom modelu, takva je da se rukovodeća lica biraju na ograničen broj godina, što sve govori u prilog činjenici da je potrebno ukinuti odredbe Zakona o DRI kojim se uvodi stalnost funkcije člana Senata, kao i da je potrebno dodatno precizirati (u skladu sa Ustavom) koja prava nosilaca ustavnosudskih funkcija uživaju članovi Senata DRI. U skladu s tim, potrebno je redefinisati, u pogledu trajanja mandata i prava, poziciju predsjednika Senata DRI (član 33 Zakona o DRI), što podrazumijeva i preciziranje u dijelu rokova i vršenja funkcije predsjednika Senata po isteku trajanja mandata u slučaju da Skupština ne postupi blagovremeno u skladu sa članom 33, stav 1 zakona i ne izabere novog predsjednika po isteku mandata prethodnom – smatraju podnosioci inicijative.